| #20 - december 1992 |
|
John Knubben - De grotten van Heer
Dit themanummer en jubileum-uitgave behandelt de geschiedenis van ‘De grotten van Heer’. Dit zijn: de Scharnderberggroeve, de Heerderberggroeve en de Keerderberggroeve (-Noord, -Midden en -Zuid). Een projectgroep (bestaande uit J. Knubben, J. Maes, J. Pletsers, H. Ramakers en R. Ramakers) heeft in deze groeves inventarisaties verricht. Deze leverden prachtige opschriften, inscripties en tekeningen op. Daarnaast heeft er in diverse archieven ook archiefonderzoek plaatsgevonden. Speciale aandacht voor de vermeldingen in de archieven van het kapittel van Sint Servaas, de gemeente Heer en de gemeente Keer. Door de koppeling van de inventarisatiegegevens en de resultaten van het archiefonderzoek kwam een zeer complete beschrijving van de geschiedenis van de 3 groeves tot stand. Dit themanummer is voorzien van vele foto’s die gemaakt zijn door Henk Ramakers. Bij de exploitatie van de groeves heeft het kapittel van Sint Servaas een grote rol gespeeld. Vanaf 1657 tot begin negentiende eeuw heeft de schutterij van Heer de exploitatierechten gehad van de Scharnderberggroeve en de Keerderberggroeve. Daarna was deze laatste groeve ongeveer een eeuw onderwerp van conflict tussen de gemeente Heer en de gemeente Cadier en Keer. De groeves hebben meerdere malen gediend als schuilplaats voor oorlogsgeweld.Scharnderberg. Het blokbreken in deze berg is door de schutterij van Heer rond 1650 gestart. Daarna is ze enkele malen van eigenaar gewisseld. Met blokbreken werd gestopt rond 1910. In de Tweede Wereldoorlog is de Scharnderberg nog als schuilkelder gebruikt. In deze groeve zijn vele opschriften gefotografeerd en gecatalogiseerd. In het artikel worden de ontginningspatronen ontrafeld, zodat inzicht wordt verkregen in de werkwijze. Enkele opschriften in de berg worden gekoppeld aan archiefstukken, hetgeen vele interessante dorpshistorische feiten oplevert.
Heerderberggroeve. De oorsprong van deze berg is gedateerd rond 1550. Het oudste opschrift (1643) bevindt zich diep in de groeve, waaruit kan worden afgeleid dat de groeve veel ouder moet zijn. Uit archieven blijkt dat de groeve al wordt vermeld in 1590. Ze was toen eigendom van het Kapittel van Sint Servaas. Dit Kapittel gaf iemand recht tot blokbreken, waarbij ze zelf een tiend (belasting) ontving. De groeve is zeer bouwvallig, onder andere door de vele roofbouw. Een deel van de groeve werd als veestal gebruikt. Als gevolg van instortingen is de berg in drie delen te verdelen: Lourdesgrot, Schaapskooi en Vossekuil. Van de Heerderberg is veel archiefmateriaal bekend. Deze bevat meestal informatie over waar en wanneer blokken zijn gebroken. Verder bestaat er een legende over verborgen schatten die onder een instorting verdwenen zouden zijn.
Keerderberg. De eerste blokbrekers zijn hier rond 1650 begonnen. Daarna is deze groeve veel gebruikt als veestal en schuillocatie. Evenals de Scharnderberg was ze eigendom van de schutterij van Heer. De schutterij voerde een slechte administratie, waardoor veel onduidelijk is. Toch zijn er interessante details te vinden. Zo bleek dat inwoners van Heer blokken kregen voor de helft van de prijs die niet-inwoners moesten betalen. De groeve is door ruzie met de schutterij in 1826 overgegaan naar de gemeente Heer. Daarbij werd het blokbreken gereglementeerd. De groeve heet Keerderberg omdat Keer bij de gemeente Heer behoorde. In 1827 ging Keer over naar Cadier. Dit leverde problemen op met de verdeling van de groeve. Het conflict tussen Nederland en België maakte de zaak nog ingewikkelder. De groeve werd gemeenschappelijk bezit met alle problemen vandien. De groeve is tot 1912 ontgonnen in verschillende periodes. Door dagbouw bij het ingangsgebied in 1914 / 1915 is de groeve opgesplitst in twee kleine groeves en één grote. In de Keerderberg zijn vele opschriften te vinden met jaartallen, namen en dergelijke. Deze zijn weer gerelateerd aan lokale archieven en legendes. Enkele markante dorpsgebeurtenissen komen zo te voorschijn. Blokbreken blijkt vaak een winterklus voor arme boeren te zijn geweest, die op deze manier het hoofd boven water probeerden te houden. In deze berg zijn veel opschriften van bekende blokbrekersfamilies te vinden, zoals de familie Quaden. Hun stamboom wordt in het artikel geheel uitgewerkt. Helaas is deze groeve nu hermedsch gesloten.
▲
