#44 - augustus 2006

Ton Breuls - De Mergelvloot - Ingekraste scheepjes op de mergelwanden in de onderaardse kalksteengroeven en het vervoer van mergel over de Maas

De vondst van een negentiende eeuwse inkrassing van zijn familienaam én enkele scheepjes op de wand van een groeve wekte de belangstelling van de auteur. De zoektocht in de omgeving naar méér vermeldingen van zijn familienaam leverde echter geen resultaten op. Wel werden er meerdere inkrassingen van scheepjes gevonden. Omdat de vorm ervan sterk deed denken aan de historische scheepjes, die in vorige eeuwen werden gebruikt op de Maas, was er wellicht een relatie met de inkrassingen en het vervoer van mergel over water.

Een jarenlange zoektocht in deze en andere groeven naar meer afbeeldingen had tot resultaat dat er een twintigtal inkrassingen van scheepjes werden geselecteerd om te kunnen vergelijken met de bouw van de voormalige traditionele scheepjes, die de Maas bevoeren.

Maar in het artikel wordt eerst onderzocht of de ingekrast PJ Breuls uit Leuth inderdaad een ver familielid van de auteur is.

Vervolgens wordt de werkwijze van het onderzoek naar de scheepjes verklaard. Na de vondst van een inkrassing werd deze eerst gefotografeerd. De directe omgeving werd nauwkeurig onderzocht of eventuele namen, data of andere bijzonderheden al dan niet in relatie met de inkrassing stonden. Vervolgens werd calquepapier met punaises over de inkrassing heen vastgezet, waarna met de vingertoppen en een potlood zorgvuldig de oorspronkelijk lijnen van de inkrassing werden gevolgd en overgebracht op de calque. Daarna werd een maatbalk van 15 cm naast de tekening aangebracht, waarna een lichtdrukkerij ze uiteindelijk verkleinde tot A4- formaat.

De Maas was een regenrivier met een gering verval tussen Maastricht en Venlo. De rivier stelde daarom eisen aan de schepen, anders waren ze onbruikbaar. In de loop van de eeuwen werden diverse typen Maasschepen gebruikt en bij nadere bestudering van de opbouw ervan en de typische onderdelen zoals roeren en zeilen van deze scheepstypen, blijken enkele ingekraste schepen in de groeven soms verrassend veel details te hebben, die het vergelijk met de historische schepen mogelijk maken.

Daarna wordt in het artikel het laden van mergel in schepen en het transport over water in vorige eeuwen nader bekeken. Hoe de verscheping in z’n werk ging, wordt al in een 16e eeuws reisverslag beschreven. Ook andere geschreven bronnen verwijzen er naar. Op een groeveplattegrond van de Sint Pietersberg van een 18e eeuwse Franse officier staan de laadpunten aan de voet van de berg en de oevers van de Maas mooi ingetekend en samen met tolregisters en andere archiefgegevens krijgt men een goed beeld van het transport per schip van mergel als bouwsteen en als grondstof voor de bemesting van het land.

Het artikel wordt afgesloten met een zoektocht naar de zichtbare overblijfselen van de laadpunten voor mergel in de bergflanken van de Sint Pietersberg.