| #61 - oktober 2014 |
|
Ton Breuls: De vuursteenmijnen van het Jekerdal en het Maasdal
Vuursteen werd al 6000 jaar geleden gewonnen in de bekende vuursteenmijnen van Rijckholt en Valkenburg. Minder bekend en dus minder aandachttrekkend zijn de recente vuursteenmijnen in het Jekerdal en het Maasdal, net over de grens van Maastricht. Vanaf de jaren ’30 tot in de jaren ’60 van de vorige eeuw werd aan de zuidflank van het Mergelland vuursteen gedolven in tientallen vuursteenmijnen. Hoewel deze mijnen soms redelijk groot van oppervlakte zijn of waren (sommige zijn helaas verdwenen), hebben ze op onderzoekers en berglopers, zeker in vergelijking met de mergelgrotten, nooit zo’n aantrekkingskracht uitgeoefend.Het kappen van de vuursteen voor het gebruik in de keramische en porseleinindustrie was dé voornaamste reden om de vuursteen al dan niet ondergronds te winnen. In deze industrie worden maaltrommels gebruikt, die absoluut ijzervrij moesten blijven om minuscule verontreiniging in bijvoorbeeld witte porselein te voorkomen. De metalen maaltrommels werden daarvoor aan de binnenkant bekleed met enigszins conisch en speciaal op maat gekapte vuurstenen. Dat kappen gebeurde door de vuursteenkappers, die rondom de vindplaatsen van vuursteen hun werk in de openlucht uitvoerden. Het was een heel aparte techniek en het vergde veel oefening om de stenen met een zogenaamde wideahamer te klieven en te kappen tot de gewenste vorm en maat. Het beroep van vuursteenkapper was enig in Europa en hun unieke product werd wereldwijd verscheept.
De vuursteen werd deels ondergronds ontgonnen in tientallen mijnen in het Jekerdal en het Maasdal. Sommige zijn nog gewoon toegankelijk of zijn in gebruik als bijvoorbeeld champignonkwekerij of opslagplaats. Enkele mijnen zijn echter inmiddels verdwenen door ander gebruik van het bovengrondse landschap en zijn verrassend snel uit het collectieve geheugen verdwenen. Deze inventarisatie beoogt een opsomming te geven van de mijnen, hun ligging en geschiedenis, de wijze waarop gewerkt werd en welke problemen de mijnwerkers tegen kwamen. Ook is er aandacht besteed aan de gevonden relicten, de bijzondere mijnbouwkundige voorzieningen en de ondergrondse fauna.
▲
